Bu sene yeni bir dağ ile tanıştım. Ağrı (5137 m) ve Cilo Dağından (4135 m) sonra Türkiye’nin üçüncü en yüksek dağı Süphan dağına mart ayında tırmanış yaptım.
Van gölünün kuzeyinde olan Süphan Dağı, Bitlis ili Adilcevaz ilçesi sınırları içinde, zirvesi 4058 metre yüksekliğinde sönmüş volkanik bir dağdır. Tırmanış için genellikle doğu ya da güney yamacı tercih ediliyor. Biz Adem Gül hocanın liderliğinde klasik doğu rotasından tırmanış yapıyoruz. Aydınlar beldesine bağlı Kışkılı’ya minibüsle geldik. Köy yolu kenarları yer yer 1-2 metre karla kaplıydı. Alışkanlıktan köy diyorum belki köy mü kaldı kardeşim diyorsunuzdur haklısınız. 2300 m rakımlı bir mahalle burası. Türkiye’nin en yüksek rakımlı yerleşim yerlerinden biri.
Patinaj çeken bir yerde inip minibüsü itmemiz gerekti ama yol kapalı değildi. Öğrendiğimize göre belediye yılın altı ayı boyunca karla mücadele edip kısıtlı kaynaklarıyla bu yolu açık tutmaya çalışıyormuş. Allah kolaylık versin; zor iş.
Kışkılı’ya vardığımızda ilköğretimdeki öğrenciler okuldan çıkmış evlerine dağılıyordu. İlk dikkatimi çeken çocukların hepsinin güler yüzlü olmasıydı. Belki okuldan çıkmanın sevinciydi bilemiyorum. Ama biz yabancılara karşı çekingen değillerdi. Kısa bir hazırlıktan sonra kamp alanına doğru yola çıktık. Sırtımızda kamp yükü ile yaklaşık 2 saatlik bir yürüyüşten sonra 2700 metredeki At yaylası denilen kamp alanına ulaştık.
Yol kapalı olduğunda Kışkılı’da 1. kamp kuruluyor, sonra 3100 metrede ayna altı denilen yerde 2. kamp kuruluyormuş. Biz 2700 metrede tek kamp kurup yaklaşık 1300 metre irtifa alarak zirveyi deneyeceğiz. Çadırlarımızı kurduktan sonra dinlenmeye geçtik. Çantamda 3 litre su var. Kuru gıdayı bu sefer epey az tuttum. Kolay yenebilecek şeyler aldım. Kavurmalı sandviçlerin arasına yeşil zeytin ezmesi koymuştum. Zeytin ezmesi soğukta öyle bir hal almıştı ki kokusu iştahımı kapattı ve hiçbirini yiyemedim. Dağa iştah açıcı şeyler götürmek gerçekten önemli. Hurma ve kuru yemiş gibi yemesi kolay yiyecekler tercih edilebilir. Bir de su sorunu yiyecekten daha önemli benim için. Bu konuda bir süredir elektrolit tabletleri araştırıyordum.
Terlediğimiz zaman terle birlikte tuz kaybediyoruz. Su içmemizin bir nedeni aslında kaybettiğimiz potasyum, sodyum gibi mineral tuzları yerine koymak. Bir dağ faaliyetinde sırt çantasında litrelerce su taşınamıyor. Veya dağda çoğu zaman bir su kaynağına erişim imkanı da mümkün olmuyor. Kar eritip içiyoruz. Ancak kar suyu içinde vücudumuz için gerekli bu mineraller bulunmuyor. Ne kadar kar suyu içersek içelim susuzluğu gideremiyoruz. Çünkü kar eriyip toprak altına geçtiği zaman vücut için gerekli minerallere kavuşuyor. Dolayısıyla sadece kar eritip içmek su sorununu gidermek için etkili bir çözüm değil. Üstelik kar suyu tadı berbat! Neyse ki çözüm var. Kar suyuna Tang, Nazo gibi toz içecekler katmak. Bir de elektrolit tabletler var.
İnternet’ten araştırdığımda aşağıdaki şu ürünleri buldum:
Burada 3 farklı ürün karşılaştırmasını ve tablet içeriklerini bulabilirsiniz.
İçeriklerinde temel olarak sodyum, potasyum ve magnezyum bulunuyor. Elektrolit tabletler, spor sırasında kaybedilen bu maddeleri yerine koymak için pratik ve ucuz bir yöntem. Aklınıza piyasadaki meşhur mavi, sarı renkli sporcu izotonik içecekleri gelebilir. Evet bunlar da aynı işi görüyor. Ancak sporcu içecekleri içinde gerekli olanlar haricinde bir sürü katkı, koruyucu daha var. Yine hacim ve ağırlık açısından sırt çantasında taşımak sorun.
Ben Türkiye’de bu elektrolit tabletleri bulamayınca İnternet’ten satın alıp Türkiye’ye gönderen bir site aradım. İngiltere’den bir adres buldum. İlgili siteden 2 kutu satın alıp kargo ücreti ile 30 sterlin ödeyerek sipariş verdim. Türkiye’de belli başlı sitelerden alış veriş yapan birisiyim. Ucuz olsa bile bilmediğim sitelerden alış veriş yapmıyorum. Bu sefer mecburiyetten gözümü kapatıp verdim siparişi. Birkaç saat sonra “üzgünüz, istemiş olduğunuz ürünler stokta bulunmuyor” diye yanıt verdiler. Ama nasıl olur hala stokta 6 tane var görünüyordu. Baktım olmuyor ee peki napalım deyip ücret iadesi istedim. Bu aşamadan sonra yanıt vermemeye başladılar. 1 ay bekledim ne gelen var ne de mesajlarıma yanıt. İngilizler soğuk olur biliyorum ama bir de böylesine denk geldik şansa bak! Kredi kartı harcamasına itiraz edeceğim bakalım ne olacak…
Bu olaydan sonra seçenekleri tekrar gözden geçirdim. Ya hırs yapıp elektroliz kabında saf metal çubukları çözündürecektim ya da piyasada satılan hazır ürünleri araştırmaya devam edecektim. Zamanım kısıtlı olduğu için lise kimya kitabını yavaşça yerine bıraktım ve tekrar piyasa ürünlerini araştırmaya yöneldim.
Nerede kalmıştım. Hah, çadır kurduk içine girdik. Çadır arkadaşım Hakan’la yemek işini hallettikten sonra çantaları hazırlayıp biraz oyalandıktan sonra uykuya daldık. Sabah 04:30’da hareket saati verilmişti. Gece bize epey uzun geldi. Saat 04:00 gibi kalktık. Kahvaltı yapıp, akşamdan hazırladığım çantayı alıp hızlıca çadırın dışına çıktım. Dışarı çıktığımda kimse çadırdan çıkmamıştı. Çadıra geri dönüp beklemeye başladım. 22 kişilik grubun hazırlanması ve yola çıkmamız epey uzun sürdü. Tırmanışa başladığımızda hava aydınlanıyordu. Alışık olduğum şekilde yürüyüş başladığında kafa lambamı açacaktım ama gerek kalmamıştı. Yürüyüş başladıktan kısa bir süre sonra durup gün doğumunu ve güzel Van gölü manzarasını seyrettik. Süphan, manzara açısından güzel bir dağ.
3100 metreden sonra “Ayna” olarak adlandırılan dik yamacı tırmandık. Solumuzda vadiye girmeden 3600 metreye kadar devam eden dik yamacı hava açık bir şekilde kolayca tırmandık. İki farklı yerden geçerken zemine oturan kar sesini duyduk. Adem Gül hoca bu dağı tanıyan, çığ kulvarlarını bilen birisi olduğu için içimiz rahattı. 3800’den sonraki son düzlükte artık çok şiddetli esen bir rüzgar vardı. Hem zorlu hava koşulları hem kamp yerinin zirveye uzak olması hem de benim antrenmanlı olmayışım 3800’den sonra beni güç açısından epey zorladı. Üstelik faaliyetin başından sonuna kadar iz açan Adem Gül hocaydı. Karda iz açmak yorucu bir iştir. Adem hoca performans konusunda tebriği hak ediyor. Kalabalık grubumuzun (22 kişi) hepsinin de zirveye ulaşmasını garantilemek için kendi gücünü sonuna kadar kullandı. 3900 metrede dağ zirvesinin “külah” diye tabir edilen krater yamacına ulaştık. Burada bir araya gelip mola verdik. Hava şartları artık epey zorlaştı. Rüzgar hızı 50-60km hıza ulaştı. Grubun yarısı zirveyi denemeye karar verdi. Diğer yarısı da dönüş kararı verdi. Ancak hava şartları izin vermediğinden zirve ekibinin de çıkışı iptal edildi ve sonra topluca dönüş kararı alındı.
Tırmanışa başlamadan önce www.mountain-forecast.com adresinden Süphan Dağı hava tahminlerine bakmıştım. Öğlen saat 12:00 den sonra rüzgar hızının saatte 50km üzeri olacağını gösteriyordu.
Öğlen saatlerinde rüzgar hızını tam olarak bilmiyorum ama şiddetini tarif etmeye çalışayım:
Rüzgara yan dönerek yürüyebiliyorduk ve eğer hareketsiz durumdayken yere tam basmıyorsam 1 adım attıracak kadar şiddetli esiyordu. Bu dağa tırmanacaklara tavsiyem eğer 2700 metrede kamp yapılacaksa en geç 11:00’de zirvede olacak şekilde yola çıkmaktır. Adem hoca, konforumuzu düşünerek soğuktan az etkilenelim diye sabah 04:30 da yürüyüşe başlayınca rüzgar şiddetinin arttığı tam öğlen vakti zirveye ulaştık. 2 saat önce yola çıksaydık hepimiz zirveyi yapar dönerdik diye tahmin ediyorum. Sonuçta kış faaliyeti için giyimimiz tamdı. Soğuk kişiden kişiye değişen bir kavram. Çantamda termosum haricinde yedek aldığım pet şişe su vardı. Su donmamıştı örneğin. Kış faaliyetlerinde genellikle pet şişedeki su donar.
İngiliz hükümeti, 1950’lerin sonunda nükleer denemeler yapmak üzere karar almıştı. Bu denemeler, Avustralya’daki Woomera Üssü’ndeki özel merkezde gerçekleştirilecekti. Güney Avustralya’daki Woomera Üssü, 1947’de kurulmuş ve geniş bir saha, nükleer denemeler için ‘yasak bölge’ ilan edilmişti.
Denemeler için nükleer silah, İngiliz Air Charter şirketinden kiralanmıştı. Avro imalatı dört motorlu G-AGRH tescilli Avro Super Trader IV tipi uçak, uzun bir yolculuğa çıkacaktı. Uçuş ekibinin dışında uçakta ayrıca İngiliz bilim adamları da bulunuyordu.
İngiltere’de gece başlayan uçuşun ilk ayağı Ankara Etimesgut Havaalanı’nda tamamlanmıştı. Burada yakıt ikmali yapan uçak, Türkiye’nin doğusunu kat edecek, Tahran üzerinden Bahreyn’e geçecekti.
Tarihler 23 Nisan 1959’u gösterirken Ankara’dan sonra uçak saat 10:14’te Gemerek’te daha sonra da saat 10:59’da Elazığ’da olduğunu telsizden Ankara Hava Trafik Kontrol Merkezi’ne iletti. Bunu saat 11:26’da Muş üzerindeki konuşma izledi. Uçaktan son alınan bilgi, Muş noktasındaydı.
G-AGRH tescilli uçaktan bundan sonra haber alınamadı. Acaba uçak güneyden esen saatte 70 kilometrelik hıza sahip rüzgar nedeniyle kuzeye doğru mu açılmış, hatta Rusya’ya mı mecburi iniş yapmıştı? Durum Ankara’dan hemen İngiltere’ye bildirildi. İran ve ardından Bahreyn’le temasa geçen İngilizler bir süre sonra uçağın kayıp olduğunu kabul etti. Arama-kurtarma çalışmalarının başlamasını talebinde bulundular.
Keşif Uçuşları Başlıyor
Bölgeye önce Türk Hava Kuvvetleri’ne ait uçaklar sevk edildi. Bu çalışmalara ertesi gün Kıbrıs’taki İngiliz Hava Üssü’nden havalanan arama-kurtarma uçakları da katıldı. İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri’ne (RAF-Royal Air Force) ait uçaklar, Türkiye’nin özel izni ile bölgede uçup kayıp sivil kargo uçağından sinyal arıyordu. Ancak bölgedeki yoğun bulutlar, arama çalışmalarına engel oluyordu.
Uçağın kaybolmasının üzerinden 6 gün geçmişti. Tarihler 29 Nisan 1959’u gösterirken, İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri’ne ait bir uçak, Süphan Dağı zirvesi yakınlarında bir enkaz teşhis etti. Bunun üzerine bölgeye Türk Hava Kuvvetleri’nin RF-84F keşif uçakları gönderildi. Çekilen fotoğraflarda, uçağın Süphan Dağı’nın zirvesine çarptığı tespit edilmişti. Bölgeye hemen arama-kurtarma ekiplerinin gönderilmesine karar verildi.
Uçaktaki Çok Gizli Silah Ve Belgeler
Kaza sonrasında yapılan ilk incelemede, çarpma yeri de dikkate alındığında, alet uçuşu ile bir rota izleyen uçak, şiddetli rüzgâr nedeniyle kuzeye doğru sürüklenmiş ancak bu kayma uçuş ekibi tarafından tespit edilememişti. Avro imalatı Super Trader IV tipi uçakta kabin basıncı sistemi bulunmuyordu. Bu nedenle çok yüksek irtifalara uçak çıkamıyordu.
Bulut içinde devam ettiği düşünülen uçuşta pilotlar göl üzerinden rotayı takip edecekken, kuzeye kayma ile uçuş 4 bin 58 metre yüksekliğe sahip Süphan Dağı’nın zirvesine çarpma ile son bulmuştu.
Bölgeye hemen Kıbrıs’ta, Lefkoşe yakınlarındaki RAF Dağ Arama-Kurtarma Ekibi’nin gönderilmesine karar verildi. Ancak ekibin en yakın havaalanına ulaşması gerekiyordu. O tarihlerde Van Havaalanı’na büyük uçakların inmesi için yeterli piste sahip olamaması nedeniyle Türk hükümetinin verdiği özel izinle İngilizler Diyarbakır’a geldi. Buradan kara yolu ile Van ve daha sonra da Adilcevaz’a ulaştılar.
Helikopter Desteği
Konuyu araştıran ve yazdığı makaleler ile olaya ışık tutan Osman Soysal’ın, RAF’ın arama-kurtarma ekibinin anılarını yazının altında okuyabilirsiniz…
Arama kurtarma ekipleri 30 Nisan’da enkaza karadan ulaşmayı başardı.
Bu kadar yüksek bir irtifaya helikopter sadece çok az bir yükle ulaşabiliyordu. Bu nedenle cesetlerin aşağıya indirilmesi gerçekleştirilemedi. Burada gömüldü. Çok gizli silah parçaları ise RAF ekibi tarafından patlatıldı.
Yıllar sonra bölgedeki köylüler, kalan uçak parçalarını hurda amaçlı aldı. Fakat ilginç bir şekilde yapılan incelemede bölgede kazanın arkasından kanser vakalarında ciddi bir artış tespit edildi.
Raf – Dağ Arama-Kurtarma Ekibi (Rafmrs-Rafmra) Süphan Dağı Kurtarma Harekatı (1959)
Çeviri: Osman SOYSAL
RAF (İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri) Dağ Arama-Kurtarma Ekibi 1954 yılında Kıbrıs Lefkoşa’da kurulmuştur. Bu ekip yüksek irtifada arama-kurtarma faaliyetleri yürütmek üzere oluşturulmuştur ve ilk önemli harekâtını kış koşullarında 14 bin feet yükseklikte gerçekleştirmiştir.
Ekibin sorumluluk alanı İngiliz ve müttefik hava kuvvetlerinin Doğu Akdeniz’de gerçekleştirdiği faatliyetlerle sınırlı olmuştur. Nisan 1959’da bir İngiliz uçağı Türkiye’nin doğusunda kaybolunca Lefkoşa’daki ekip öncelikle havadan arama faaliyetlerine girişmiştir.
23 Nisan 1959 Perşembe günü, AVRO TUDOR Supertrader IV (Zephyr) tipi sivil bir kargo uçağı, İngiltere’den Avustralya’nın Woomera üssüne yaptığı uçuşun Ankara-Bahreyn bölümünü gerçekleştirdiği sırada, Ankara’nın doğusuna çoktan geçmiş bulunuyordu. Uçağın içerisinde 12 personel ve Woomera Füze Üssü için çok gizli bir mühimmat bulunuyordu. Uçuş anında Ankara-Tahran arasında bulunan ve Van Gölü’nün üzerinden geçen hava koridorunu kullanmaktaydı.
Gölün 40 mil batısında Muş kenti yer almaktadır. Tudor uçağı kentin üzerindeyken hava kulesine son sinyalini göndermiştir. Plana uygun olarak seyrederken yedi dakika sonra olağanüstü bir gelişme yaşanmıştı.
Muş’u geçtikten sonra uçaktan ne bir ses, ne de bir sinyal alınmış, ayrıca öğleden sonra Bahreyn’den de uçağın oraya ulaşmadığı öğrenilmiştir. Ertesi gün Türk Hava Kuvvetlerinin kaybolan Tudor uçağını havadan aramasına karşın, Lefkoşa’da bulunan RAF Arama-Kurtarma Eşgüdüm Merkezi akşam saatlerine kadar bu konuda bir faaliyette bulunmadı.
25 Nisan tarihinde, şafaktan önce, Türk hava sahası içerisinde, olayın gerçekleştiği yerin 40 millik çevresini araştırmak üzere iki Hastings ve bir tane Schakleton uçağı havalandı. Bu uçakların Türkiye’deki hava arama faaliyetleri için gerekli izinler alındı.
Türk ve İran uçakları da arama faaliyetlerine yardımcı oldular. Dağ Arama-Kurtarma Ekibi 25 Nisan’da olaydan haberdar edildi ancak ekibin malzemeleriyle Kyrena’daki ana üslerinde toplanması zaman aldı. Lefkoşa’daki üstte hazır bulunmaları Cumartesi saat 10:00’u bulmuştu. Gün doğmadan ekibin hazırlanması bir buçuk saat sürdü ve iki saat içinde hazır duruma geldiler. Bunu izleyen dört gün boyunca hava arama faaliyetlerinin sona ermesini beklediler. Hava indirme sağlık kurtarma timi hazır durumda bekletildi.
17 Kişilik Ekip Bölgeye Gidiyor
Dağ arama-kurtarma ekibinden ihtiyaç durumda 17 kişi her an harekâta girişebilecek şekilde hazır bekletiliyordu. Başlarında subayları olmamasına karşın sorumluluğu Pilot Yüzbaşı Robertson aldı. Yüzbaşı birkaç kez hafta sonları düzenlenen eğitim çalışmalarında takımın başında yer almıştı. Episkopi’de bulunan Orta Doğu Hava Kuvvetleri Komutanlığı Merkez Karargâhından gelir gelmez Londra’dan Canberra Jet ile gönderilen kramponlarını sordu.
Ekip hazır beklerken rutin eğitimlerini sürdürdü. 26 Nisan’da Tudor uçağındaki kargoya ilişkin bilgi aldılar. Arama sahası 25 millik bir alanı kapsıyordu. 25 Nisan-26 Nisan arasında arama koşulları kötüydü. Hava çok bulutlu ve dağların dorukları karla kaplıydı. Raf 50 millik alanı taramış ancak Tudor bulunamamıştı.
29 Nisan’da, aramanın iptal edilmesine rağmen, Pilot Yüzbaşı Noble’ın yönetimindeki Hastings’lerden biri araştırmalarını Süphan Dağının zirvesinde yoğunlaştırdı (14,547 feet yüksekliğindeki zirve).
Tudor’un enkazı, dağın zirvesine çok yakın bir yerde dağılmış bir şekilde duruyordu. Dört saatten az bir sürede kurtarma ekibi söz konusu bölgeye taşınmıştı. Uçağın taşıdığı ve RAF için yaşamsal önem taşıyan gizli kargoya bir an önce ulaşmaları gerekiyordu.
Tudor’un enkazı bulunmakla birlikte, kaza yerinde yaşam belirtisi yoktu ve bu irtifada geçirilen altı geceden sonra mürettebattan ümit kesilmişti. 29 Nisan günü öğleden sonra, ekip Türkiye’in doğusunda bulunan Diyarbakır Askeri Üssü’ne ulaştı ve Land Rover’lerini uçaktan indirip montajını gerçekleştirdiler. (Rover’i bir Hastings’e yükleyebilmek için arka tarafta bulunan yedek tekerleği, ona bağlı mekanizmayı ve camı sökmek gerekiyor). Aracın montajı tamamlandığında ikinci Rover araçla birlikte bir başka Hastings bölgeye ulaştı.
Türk makamlarla ulaşımda kullanılmak üzere şoför temini konusunda görüşmelere başlandı. Bu arada asıl ekip yemek yiyip dinlenmek üzere bir otele yerleştirildiler. Ekip Süphan Dağı’na varmak üzere 30 Nisan sabahının 2’sinde konvoy halinde 160 mil ötedeki Diyarbakır’dan yola çıktı.
Konvoyda Land Rover’ler dışında malzeme taşımak üzere 15 kamyon ve Türk Hava Kuvvetleri’ne ait iki cip bulunuyordu. İletişimi sağlamak üzere bir Türk irtibat subayı, NCO uzmanı ve görevi tercümanlık olan bir komutan yardımcısı onlara eşlik etti.
Gece, iki yanı dağlarla çevrili vadilerden geçtikleri için hava çok sıcaktı ve yolculuk oldukça sıkıntılı geçti. Konvoy içerisinde kalan ekip, pencereleri açıp toza boğulmakla sıcakta havasız kalmak arasında tercih yapmak zorundaydı. Yol 60 mil sonra oldukça bozuldu. Şafakla birlikte yüksekleri karla kaplı dağların olduğu derin vadilerle çevrili bir bölgeye vardılar. Biraz daha yükselip hedeflerini uzaktan ilk gördükleri noktada olay yerine daha elli mil uzaklıktaydılar.
Daha çok uzakta olmalarına karşın, bulundukları yerden dahi dağ çok ihtişamlı duruyordu. Süphan’ın doruğunu bulutlar sarmıştı ama zirvenin altındaki kütlenin büyüklüğünü ve genişliğini çok rahat seçebiliyorlardı. Tehlikeli ve devasa bir canavara benziyordu. Gölün kuzey kıyılarındaki Norşıncık köyüne öğleden sonra saat 16.30’da vardılar. Artık 2000 metreye varmışlardı ancak ana kamplarını daha yüksek bir irtifada atmayı tercih ediyorlardı.
Ancak yapılan keşif sonunda bu saatte bunun imkansız olacağı anlaşıldı ve tüm ekibin köy ilkokuluna yerleştirilmesine karar verildi. Akşam konuyla ilgili bir brifing düzenlendi. Süphan Dağının iki zirvesinin olduğunu ve Tudor’un enkazının doğu zirvesinde bulunduğunu öğrendiler.
Uçak kalıntısını belirleyen uçakların mürettebatı en kolay rotanın önce batıdaki zirveye çıkıp sonra küçük bir sırttan geçiş yaparak doğudaki zirveye kolayca geçebileceğini anlattı. Elde edebildikleri tek harita 16 000 pouce’luk havayolu diyagramlarından ibaretti. Aramayı gerçekleştiren uçaklar bölgede ellerindeki haritada yer almayan dağların bulunduğunu tespit ettiler.
Zirveye Çıkış
Herbiri kendi alanında uzman olan dört kişinin, zirvede arama faaliyetini gerçekleştirmesine karar verildi. Enkazda canlı bulunması düşük ihtimal olmasına karşın bu seçenek de olasılık hesaplarına dahil edildi. Zirveye çıkış yapacak bu ekibe ek olarak yiyecek, taşıma gibi lojistik destek sağlayacak dokuz kişilik bir ekibin daha oluşturulmasına karar verildi. Öncü ekip için öngörülen elemanlar dağcılık deneyimi olan Jack Emmerson, ve uçaklar, aygıtlar ve telsiz konusunda uzman olan Whelan, Bottomer ve Costall idi. Ekibin tümü dağcılık alanında deneyimliydiler.
Sabah çok erken saatte uyandılar ve ertesi günün (1 Mayıs) ilk ışıklarında yola çıktılar. Gidebildikleri yere kadar araçları kullanıp iki mil yürümekten kurtuldular. Eğim yükselmeye başlayınca işin zorlu kısmı başladı. Emmerson eğimin en uygun olduğu güney güney batı sırtını seçti. Ekibin geri kalanı sadece yük taşımakla yükümlü olmasına karşın, dört tırmanışçıda hâlâ kişi başına otuz kiloluk kişisel malzeme ve fişek bulunuyordu.
Kar sınırına varana kadar hızla yükseldiler. Başta sert karla karşılaşmalarına rağmen durum hızla kötüleşti:atılan her adımda kırılan, altı balçık karla kaplı ince bir buz yüzeyi vardı ayaklarının altında. Ana kamptan bir helikopter havalandı ve üstlerinde alçalıp onlara enkaza ait son fotoğrafları bıraktı. Ancak bunlar çok işlerine yaramadı,çünkü sadece basit dağ manzaralarından ibarettiler.
9 bin feet’in üzerinde artık sürekli olarak bulut içerisinde ilerliyorlardı ve zemini kaplayan kar derinleşmişti. Eğim yükseldi, bulutlar arttı ve rüzgâr şiddetini arttırdı; ardından yoğun bir kar yağışı başladı.
Öğlene doğru yük taşıyanlar iyice yoruldu ve geçen zaman da hesaba katılarak 11 bin feet’te birinci kampın atılmasına karar verildi. Yük taşıyıcıları iki çadır malzemesini açtı ve sırtın biraz alt tarafında küçük bir doğal korunağın olduğu bölgeye çadırları kurmaya başladılar. Ancak her şeye rağmen burası da bir hayli rüzgâr alıyordu. Çadırlar kurulduktan sonra, taşıyıcılar dört dağcıyı birinci kampta bırakıp ana kampa geri döndüler. Tırmanışçılar Primus ocaklarında yemek pişirip yediler ve ana kampla telsiz irtibatı kurdular. Bu telsizi son kullanışlarıydı, çünkü daha sonra telsiz bataryaları soğuktan tümüyle dondu. Hava kararmadan önce dağı kaplayan bulut kütlesi dağıldı ve yukarıdan ana kamp görünmeye başladı.
Soğuk Gece
Gece çok uzun ve soğuk geçti. Uyku tulumuna sahip olmayanlar çok üşüdü. Gece boyunca şiddetli kar yağışı devam etti. Ertesi sabah açık bir gökyüzü, pırıl pırıl bir güneş ve soğuk, hafif bir esinti vardı. Çadırların büyük bir bölümü kara gömülü olduğu için biraz gecikmeli hareket edebildiler. Emmerson grubu ikiye böldü. Onlar Costall ile birlikte hareket ederlerken diğerleri arkadan geldiler. Yiyeceği ikiye ayırıp bir kısmını birinci kamptaki çadırda bıraktılar. Sırtın yukarısına doğru derin karda yürümeye devam ettiler.
Gökyüzünün açık olduğu bir sabahtı ve dağda çok da yabancısı olmadıkları bir ortamda ağır ağır ilerliyorlardı. Kuzey doğuda uzaktan pırıl pırıl parlayan başka dağlar görünüyordu. Belki de Ağrı ya da uzakta Ermenistan’a ait diğer dağlar da olabilirdi bunlar. Önceden bir Hastings’in enkaz yakınlarında alçaktan uçuş yapmasını öngörmüşlerdi ve zirvenin yaklaşık olarak 200 feet altındayken onu güney-batı yönünde dönüş yaparken gördüler. Bulutlar birikmeye devam ediyordu. Bu da uçağın neden işaret vermeden alçaldığını açıklıyordu. Hastings’in yere metal kutular bıraktığını görünce, uçağın tırmanmaya devam ettikleri sırtın görmelerine engel olduğu enkazın yerini işaret etmeye çalıştığını anladılar.
Sabah saat 11:00’de batı zirvesine vardılar (14.547 feet) ve karşı taraflarında asıl kalderanın sadece iki mil kadar uzakta olduğunu, ayrıca aralarında aşmaları gereken yakaşık 1000 feet’lik bir çukur olduğunu da fark ettiler. Batıdaki zirveden, kimi yerleri sert esen rüzgârın etkisiyle tümüyle kardan arınmış olan ve taşlarla kaplı geniş bir platoya ulaştılar. Bu çukurluğu yanlamasına aşıp son bölüme çıkan eğimin hemen dibine ulaştılar. İşte burada ikinci kampı oluşturmaya karar verdiler ve Constall kamp için uygun bir zemin ararken diğerleri önceki kamptaki malzemeleri almaya gittiler.
Diğer Ekip Helikopterle Geldi
Batı’daki doruğun yamacına geldiklerinde, yukarıda dört kişinin bulunduğunu fark ettiler. Bunlar uçuş sorumlusu Robertson, sağlık subayı Ellis ve ekibin diğer iki üyesi olan Bishop ve Murphy idi. Doğu zirvesi bulutlarla kaplı olduğundan, helikopterle 11.000 feet yükseklikteki batı zirvesine kadar çıkarılmışlardı.
Platoya inen bu ikinci ekibin yanında ne uyku tulumu, ne çadır, ne ocak, ne de yiyecek bulunuyordu. Son kısmı tırmanırken iki kişilik yiyeceği ve çadırı olan toplam sekiz kişilik bir ekip olmuşlardı şimdi. Murphy ve Bishop dışında herkes yorgundu ve yüksek irtifadan etkilenmiş görünüyordu. İkinci kamp için ikinci bir çadır bulmak gerekiyordu.
Robertson, Hastings’lerin zirveye çadır bıraktığını sandı ama zirveyi kaplayan bulutlar içinde bu metal sandıkları bulmak imkânsızdı. Böylece Emmerson, Bottomer ve Whelan ilk kampa devam ettiler.
Batı zirvesini güney güneybatı yamacından dolanmayı başardılar. Kamp 1‘deki çadır sökerken Bottomer ve Whelan Ana Kampa indiler. Emerson Kamp 2’ye çadırı, yiyeceği ve ocağı taşıdı. Çok yavaş tırmanmasına karşın daha platoya varmadan gücü tükenmişti. Bu arada Murphy ve rahip enkaza ulaşmaya ve diğer çadırların bulunduğu metal kutuları bulmaya çalıştılar.
Enkaza çok yakın olmalarına ve hatta bir ara önceden yanmış bir ateş kokusunu almalarına karşın yoğun bulutun içerisinde ne enkazı ne de metal kutularını bulmaları mümkün değildi. Kalderanın üstünde rastgele duran kaya parçaları bulmuşlardı ama etkili bir korunak oluşturacak şekilde durmuyorlardı.
Gece Kamp 2‘nin çadırlarında altı kişi kaldılar. Sabah erken kalktılar. Emmerson hastaydı. Rahibin başparmaklarından biri iltihap kapmıştı. Bu herkesin midesini bulandırmaya yetti. Rahibe kalsa zirve tırmanışına devam ederdi ama doktor buna izin vermedi.
Emmerson önceki gün bedenine çok yüklenmişti ve çok yorulmuştu. Rahibe kalsa zirveye çıkmayı başarırdı ama doktor ona bunu yasakladı. Diğer dört kişi zirveye varmak için geride kalan sekiz yüz feet’i iki saatte tırmandılar.
İri kayaların üst tarafında karla kaplı kayalık bir düzlük vardı. Yukarıya vardıklarında kalderanın doğusunda yer alan bir parazit koninin yamacında enkaz dağılmış duruyordu. Hayatta kalan kimse yoktu. Doktor hepsinin uçak yere düşer düşmez hayatını kaybettiğini söyledi. Yapabildikleri şekilde cesetleri gömdüler ve Murphy ölenlerin ruhuna kısa bir dua okudu.
Gizli ekipmanların bir kısmını baltalarıyla parçalara ayırdılar.Öğlen Kamp 2’ye indiler ve Emmerson ile rahibi aldılar. Sırtta 9 bin feet yükseklikte bir yeşil işaret fişeği patlattılar. İşaret büyük tesadüf sonucu bir köylü tarafından fark edildi. Durum helikopter talep edildiği şeklinde doğru yorumlandı ve bir helikopter onları sırttan alıp güvenle köye geri getirdi.
Aynı günün ertesi zirvede kullanmak üzere yanında bombalar bulunan, imha uzmanı Tim Şefi Ellery, Norşıncık’a vardı. O ve ekibin diğer üyeleri helikopterle olabildiğince yüksek bir noktaya taşınacak ve oradan enkazın bulunduğu noktaya ulaşarak sistemli bir şekilde enkazı imha edeceklerdi. Ancak Ellery’nin daha önceden hiç dağcılık deneyimi bulunmuyordu.
2 Mayıs günü açık havanın da yardımıyla helikopter pilotlarından biri dağın kuzey kısmına uzanan daha iyi bir rota bulunduğunu keşfetti. Ve kuzey-doğu’da bulunan bu sırtın 10 500 feet yüksekliğindeki kısmına Ellery, Bottomer, Whelan ve Çavuş Appleby helikopterle taşındılar. Ancak iki saat süren zorlu bir tırmanışa rağmen daha henüz zirveye ulaşamamışlardı. Geriye dönme kararı aldılar. Ancak ne yazık ki artık dağın ters tarafında bulunuyorlardı ve ana kampa ulaşmaları toplam iki gün sürdü.
Bu arada ekibin zirveye ulaşamayacağını öngören Robertson, ekibin diğer altı üyesinin yine imha amacıyla zirveye hareket etmesini sağladı. Helikopter bu altı kişilik grubu dağın kuzeyinde bulunan ve Ellery’lerin bırakıldığı sırttan farklı bir noktaya indirmeyi başardı. Helikopterler bu noktaya kadar ancak bir personnel taşıyabiliyorlardı. Her seferinde git gel yapması gerekti.
Patlayıcılar Hazırlanıyor
Diğer beş adam zorluklar nedeniyle bin feet daha aşağıya indirildi. Altı kişilik ekip buluşarak doğrudan zirvedeki Kamp 3’e gittiler ve iki gün önce Hastings’ler tarafından bırakılan metal sandıklarda bulunan çadırlara yerleştiler. Patlayıcılar ancak bulutlar arasında bir boşluk bularak üç kutu bırakabilen Hastings tarafından ertesi gün ulaştırılabildi.
Ekibin dört üyesi enkazdan savrulan kağıtları ve belgeleri toplarken, daha önce imha konusunda deneyimi bulunmayan Murphy ve Hercod imha talimatlarını dikkatle okudular. Birinci denemede fünyelerden biri patlamadı ve Hercod korkmadan, büyük bir cesaretle bunu bir başkasıyla değiştirdi. Bu cesur davranışı onun kraliçe tarafından ödüllendirilmesini sağlayacaktı.
Gün boyunca bulutun ve sisin içerisinde çalışmak zorunda kaldılar. Hava gittikçe bozmaya başladı. Bu alışkın olmadıkları koşullar Hercod ve Murphy’nın çok yorulmasına yol açtı. İşlerini bitirdikten sonra geceyi zirvede geçirip ertesi sabah Güney güney batı yamacından yoğun kar yağışı altında inmeye başladılar. Bir süre kendilerine kar barınağı yapıp içine sığınmak zorunda kaldılar. Uzun bir süre barınağın içerisinde zor koşullar altında havanın düzelmesini beklediler. Sürekli olarak onları izleyen ve tetikte olan ana kamptakiler yukarıdakilerin attığı fişekleri fark etti ve havanın yatışmasıyla birlikte havalanan bir helikopter onları yukarıdan alıp aşağıya indirdi. Ertesi gece tüm ekip Lefkoşa’ya vardı.
Kaynaklar: Osman Soysal’ın web sitesi: http://www.osmansoysal.com/yazilarim/muhtelif/68-suephan-daina-dueen-nglz-ucai.html
Kışkılı’ya döndüğümüzde hava açıktı. Mineral hapları benim açımdan iş görmüştü. Hiç baş ağrısı yaşamadım. Termosumdaki su bitmemişti.
Kışkılı’da evlerinin önünde oyun oynayan çocuklarla karşılaştık. Fotoğraf çektirdik. Keşke yanımda çocuklar için onlara verebileceğim ufak hediyeler olsaydı diye kendi kendime söylendim. Çünkü çocukları sevindirmek, biz büyüklerin artık katılaşmış kalbinin yumuşaması için güzel fırsatlardan birisi olduğunu düşünüyorum.
Van’da birkaç saat vakit geçirdikten sonra hava alanına gidip topluca vedalaştık ve akşam uçağı ile İstanbul’a döndük. Faaliyetin gerçekleşmesini sağlayan Faik Kayhan ve Adem Gül hoca ile katılan tüm ekip arkadaşlarıma teşekkür ediyorum.
– Sosyal Medya ve İletişim –
►I N S T A G R A M – http://www.instagram.com/alidoguyildiz
►F A C E B O O K – https://www.facebook.com/alidoguyildiz
►B L O G – http://www.yuksektepeler.com
►İ L E T İ Ş İ M – [email protected]
